نرم افزارهای مدیریت زنجیره تأمین دقیقا چیست؟

در اساسی ترین سطح، مدیریت زنجیره تأمین (SCM) مدیریت گردش کالاها، داده ها و منابع مالی مربوط به یک محصول یا خدمات، از مرحله تهیه مواد اولیه گرفته تا تحویل محصول در مقصد نهایی آن است. مدیریت زنجیره تأمین کلیه فرآیندهایی را که مواد اولیه را به محصولات نهایی تبدیل می‎کنند، شامل می‎شود. این امر مستلزم ساده سازی فعالیتهای جانبی کسب و کار برای به حداکثر رساندن ارزش مشتری و به دست آوردن مزیت رقابتی در بازار است. نرم افزارهای مدیریت زنجیره تأمین نیز به همین منظور و به طور گسترده در صنعت مورد استفاده قرار می‎گیرند.

اگرچه بسیاری از مردم زنجیره تأمین را با لجستیک برابر می‎کنند، اما لجستیک در واقع فقط یکی از مؤلفه‎های زنجیره تأمین است. سیستمهای دیجیتالی SCM امروزه شامل نرم افزارهای مدیریت زنجیره تامین است که توسط کلیه طرفهای درگیر برای ایجاد محصول یا خدمات، انجام سفارشات و ردیابی اطلاعات مورد استفاده قرار می‎گیرد. طرفهای درگیر شامل تامین کنندگان، تولید کنندگان، عمده فروشان، ارائه دهندگان حمل و نقل و لجستیک و خرده فروشان خواهند بود.

فعالیت‎های زنجیره تأمین عبارتند از: خرید، مدیریت چرخه عمر محصول، برنامه ریزی زنجیره تأمین (شامل برنامه ریزی موجودی و حفظ و نگهداری دارایی‎های شرکت و خطوط تولید)، تدارکات (شامل حمل و نقل و مدیریت ناوگان) و مدیریت سفارشات. مدیریت زنجیره تأمین همچنین می‎تواند به فعالیت‌های مربوط به تجارت جهانی مانند مدیریت تأمین کنندگان جهانی و فرآیندهای تولید چند ملیتی نیز گسترش یابد.

اهمیت مدیریت زنجیره تأمین

امروزه این موضوع که مدیریت زنجیره تأمین بخشی جدایی ناپذیر در اکثر مشاغل بوده و برای موفقیت شرکت و رضایت مشتری ضروری می‌باشد، امری کاملاً شناخته شده است. مهمترین دلایل اهمیت SCM و استفاده از نرم افزارهای مدیریت زنجیره تامین عبارتند از:

افزایش خدمت رسانی به مشتری

مشتریان انتظار دارند که ترتیب و مجموعه کالاها و مقدار آنها به درستی تحویل داده شود.
مشتریان انتظار دارند محصولات در مکان مناسب در دسترس باشند. (یعنی، اگر یک تعمیرگاه اتومبیل قطعات لازم را در انبار نداشته باشد و نتواند ماشین شما را طی یک یا دو روز آینده تعمیر کند، رضایت مشتری کاهش می‎یابد.)
زمان تحویل مناسب: مشتریان انتظار دارند محصولات به موقع تحویل داده شوند (یعنی رضایت مشتری کاهش می‎یابد اگر تحویل پیتزا با دو ساعت تاخیر انجام گیرد یا هدایای کریسمس در تاریخ 26 دسامبر تحویل گردند).
خدمات پس از فروش مناسب: مشتریان انتظار دارند محصولات به سرعت تعمیر شوند. (به عنوان مثال، هنگامی‎که یک کوره خانه در زمستان فعالیت خود را متوقف کند و تعمیرات آن روزها طول بکشد، رضایت مشتری کاهش می‎یابد)

کاهش دادن هزینه‎های عملیاتی: برخی از هزینه ها که به کمک نرم افزارهای مدیریت زنجیره تامین می‎توان آنها را کاهش داد عبارتند از:

کاهش هزینه خرید: خرده فروشان برای اینکه محصولات گرانقیمت را به سرعت تحویل دهند و از نگهداری حجم زیادی از موجودی گران قیمت در فروشگاه ها جلوگیری کنند وابسته به زنجیره تامین هستند. به عنوان مثال، فروشگاه‎های الکترونیکی برای جلوگیری از هزینه‎های بالای موجودی کالا، نیاز به تحویل سریع تلویزیون پلاسمای تخت 60 اینچ HDTV دارند.
کاهش هزینه‎های تولید: تولید کنندگان برای اینکه بتوانند مواد را به کارخانه‎های مونتاژ تحویل دهند و از کمبود مواد جلوگیری کنند نیاز به استفاده از نرم افزارهای مدیریت زنجیره تامین دارند. به عنوان مثال، یک تأخیر غیر منتظره در حمل و نقل قطعات که باعث خوابیدن خط مونتاژ کارخانه اتومبیل می‎شود، می‎تواند در هر دقیقه 20 هزار دلار و روزانه میلیون ها دلار هزینه دستمزد از دست رفته را موجب شود.
کاهش دادن هزینه کل زنجیره تأمین: تولید کنندگان و خرده فروشان برای طراحی شبکه‎هایی که با حداقل هزینه اهداف خدمات مشتری را برآورده نمایند، به مدیران زنجیره تامین وابسته هستند. کارا بودن زنجیره تأمین یک شرکت، آن را قادر می‎سازد تا در بازار توان رقابتی بیشتری داشته باشد. به عنوان مثال، رویکرد انقلابی زنجیره تأمین کامپیوترهای دل(Dell) شامل ساخت هر رایانه بر اساس سفارش یک مشتری خاص است. سپس کامپیوتر مستقیماً برای مشتری ارسال می‎شود. در نتیجه، دل توانست از داشتن موجودی کامپیوترهایی که در انبارها و فروشگاه‎های خرده فروشی هستند، جلوگیری کند و میلیون ها دلار پس انداز نماید. همچنین، با استفاده از نرم افزارهای مدیریت زنجیره تامین از نگهداری موجودی کامپیوترهایی که به دلیل تغییر سریع فناوری می‎تواند از نظر فنی منسوخ شود، خودداری نمود.

بهبود موقعیت مالی: برخی زمینه های مالی که به کمک مدیران و نرم افزارهای مدیریت زنجیره تامین مناسب، می‌توان آنها را تقویت کرد عبارتند از:

افزایش اهرم سود: شرکت ها به مدیران زنجیره تأمین اهمیت می‎دهند. زیرا به کنترل و کاهش هزینه‎های زنجیره تأمین کمک می‎کنند. این می‎تواند منجر به افزایش چشمگیری در سود شرکت شود. به عنوان مثال، مصرف کنندگان آمریکایی سالانه 2.7 میلیارد بسته غلات مصرف می‎کنند. بنابراین کاهش هزینه‎های زنجیره تامین غلات ایالات متحده فقط به میزان یک درصد برای هر جعبه غلات، منجر به صرفه جویی 13 میلیون دلاری در کل این صنعت می‎شود.
کاهش دارایی‎های ثابت: شرکت‎ها به مدیران زنجیره تأمین و نرم افزارهای مدیریت زنجیره تامین اهمیت می‎دهند. زیرا آنها باعث کاهش استفاده از دارایی‎های ثابت بزرگ مانند کارخانه ها، انبارها و وسایل حمل و نقل در زنجیره تأمین می‎شوند. اگر کارشناسان زنجیره تأمین بتوانند شبکه را مجدداً به گونه‌ای طراحی نمایند که به مشتریان تنها از شش انبار و نه از ده انبار سرویس دهند، شرکت از ساخت چهار ساختمان بسیار گران قیمت خودداری خواهد کرد.
جریان نقدی را افزایش می‎دهد: شرکت‎ها به مدیران زنجیره تأمین و استفاده از نرم افزارهای مدیریت زنجیره تامین اهمیت می‎دهند، زیرا مدیریت زنجیره تامین باعث تسریع گردش محصول و رسیدن آن به مشتریان می‎شود. به عنوان مثال، اگر یک بنگاه بتواند در مدت 10 روز و نه 70 روز، کالایی را به مشتری تحویل دهد، می‎تواند 60 روز زودتر فاکتور را برای مشتری ارسال نماید.

مدل‎های زنجیره تامین

6 مدل شناخته شده زنجیره تأمین که نرم افزارهای مدیریت زنجیره تامین متناسب با آنها وجود دارد عبارتند از:

مدل‎های جریان مداوم
مدل‎های زنجیره سریع
مدل‎های زنجیره کارآمد
مدل‎هایی با تنظیمات سفارشی
مدل چابک
مدل انعطاف پذیر

در ادامه خلاصه‌ای راجع به هر مدل آورده شده است:

مدل جریان مداوم، شرایط ثبات در تقاضای بالا را که به میزان بسیار کمی ‎تغییر می‎کند، ارائه می‎دهد. تولیدکنندگانی که کالاهای یکسانی را بارها و با نوسان بسیار کم ‎تولید می‎کنند، می‎توانند از مدل جریان مداوم بهره‎مند شوند. این مدل برای تولید کالا ایده آل است و یکی از سنتی ترین مدل‎های زنجیره تامین است.

مدل زنجیره سریع برای آن دسته از تولیدکنندگان که محصولاتی با چرخه عمر کوتاه تولید می‎کنند ایده آل است. نرم افزارهای مدیریت زنجیره تامین متناسب با این مدل برای مشاغلی مناسبند که باید محصولاتشان را به طور مکرر تغییر داده و آنها را به سرعت و قبل از پایان دوره به بازار عرضه نمایند. از ویژگی‎های این مدل انعطاف پذیر بودن آن است.

مدل زنجیره کارآمد، برای مشاغلی مناسب است که در بازارهای بسیار رقابتی قرار دارند و در آن کارآیی فرآیندهای end to end هدف برتر است.

مدل‎هایی با تنظیمات سفارشی بر ارائه پیکربندی‎های سفارشی مخصوصاً در هنگام مونتاژ و تولید تمرکز دارند. این مدل ترکیبی از مدل چابک و مدل جریان مداوم و ترکیبی از انواع مدلها است.

مدل چابک برای مشاغلی که در زمینه سفارش کالاهای ویژه فعالیت دارند ایده آل است. این روش الگویی است که بر توانایی زنجیره تأمین برای تقویت در بعضی موارد متمرکز است. اما در صورت عدم تحرک زیاد، ناکارآمد خواهد بود.

مدل انعطاف پذیر، این آزادی را به مشاغل می‎دهد که بتوانند نقاط اوج تقاضا را برآورده نموده و دوره‎های طولانی کم تقاضا و کم تحرک را مدیریت کنند. این مدل به راحتی می‎تواند روشن و خاموش شود.

ویژگی‎های اصلی نرم افزارهای مدیریت زنجیره تأمین

نرم افزارهای مدیریت زنجیره تأمین، ابزاری تجاری هستند و به شما کمک می‎کند زنجیره تأمین خود را با راندمان بیشتر مدیریت نمایید. اکثر نرم افزارهای مدیریت زنجیره تأمین دارای ویژگی‎های غنی‌ای هستند که می‎توانند عملیات زنجیره تأمین شما را از ابتدا تا انتها ساده سازی نمایند.

انواع مختلفی از نرم افزارهای مدیریت زنجیره تأمین وجود دارند. برخی به صورت یک برنامه یا اپلیکیشن مستقل معرفی می‎شوند. برخی دیگر بخشی از راه حل‎های گسترده تری همچون ارتباط با مشتری و سیستم‎های برنامه ریزی منابع سازمانی هستند.

رایج ترین ویژگی‎های نرم افزارهای مدیریت زنجیره تأمین عبارتند از:

مدیریت موجودی: برای ردیابی و مدیریت در دسترس بودن مواد اولیه، کالاهای انبار شده یا قطعات یدکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ویژگی همچنین می‎تواند به مدیریت دارایی، استفاده از تکنولوژی بارکد و موجودی آینده و پیش بینی قیمت کمک کند.
مدیریت سفارشات: از این ماژول برای خودکارسازی فرآیندهای سفارش خرید استفاده می‎شود. به عنوان مثال، تولید و پیگیری سفارشات خرید، زمان بندی تحویل تامین کننده و انجام قیمت گذاری و تنظیمات محصول.
لجستیک و وضعیت حمل و نقل: این ویژگی نرم افزارهای مدیریت زنجیره تأمین برای هماهنگی کانال‎های حمل و نقل، بهبود عملکرد تحویل و افزایش رضایت مشتری مورد استفاده قرار می‎گیرد. ویژگی‎ مدیریت انبار می‎تواند در بهینه سازی ذخیره اقلام، برچسب زدن، مدیریت کار و موارد دیگر کمک نماید.
پیش بینی: برای پیش بینی تقاضای مشتری، برنامه ریزی برای خرید و برنامه ریزی فرآیندهای تولید بر اساس این پیش بینی، مورد استفاده قرار می‎گیرد. پیش بینی کارآمد می‎تواند نیاز به خرید مواد اولیه غیر ضروری یا ذخیره کالاهای اضافی در قفسه‎های انبار را رفع نموده و به این ترتیب باعث کاهش هزینه ها گردد.
مدیریت برگشتی ها: برای بازرسی و رسیدگی به کالاهای آسیب دیده یا معیوب، و پردازش بازپرداخت یا مطالبات بیمه مورد استفاده قرار می‎گیرد.

بسیاری از نرم افزارهای مدیریت زنجیره تأمین شامل گزینه ها یا ماژول‎های اضافی نیز هستند که می‎توانند فرآیندهای دیگری مانند مدیریت قرارداهاد، مدیریت چرخه عمر محصول و موارد دیگر را پشتیبانی نمایند.

پیشنهاد می کنیم مقاله « خرید نرم افزارهای یا ساخت نرم افزار سفارشی کسب و کار » را مطالعه بفرمایید.

کیس استادی 1: شرکت Intel

یکی از بزرگترین تولید کنندگان تراشه‎های رایانه‌ای در جهان که چندان نیاز به معرفی ندارد، شرکت اینتل است. این شرکت پس از آوردن تراشه ارزان قیمت “Atom” به بازار، باید هزینه‎های زنجیره تامین را به میزان قابل توجهی کاهش می‎داد. هزینه‎های زنجیره تامین تقریباً 5.50 دلار در هر تراشه برای قیمت واحد 100 دلار قابل توجیه بود. اما قیمت تراشه جدید تنها بخشی از آن و تنها 20 دلار بود.

چالش کاهش هزینه‎های زنجیره تامین: اینتل مجبور شد هزینه‎های زنجیره تامین را برای تراشه Atom کاهش دهد، اما تنها یک منطقه برای مانور وجود داشت: موجودی.

این تراشه باید به تولید انبوه می‌رسید، بنابراین اینتل نمی‎توانست هیچ گونه مصالحه‌ای انجام دهد. اینتل قبلاً هزینه‎های بسته بندی را به حداقل رسانده بود و هزینه توزیع تراشه ها نیز دیگر قابل کاهش نبود. تنها گزینه، تلاش برای کاهش سطح موجودی کالا بود که تا آن زمان برای حمایت از چرخه سفارش 9 هفته‌ای بسیار بالا نگه داشته شده بود. تنها راهی که اینتل برای کاهش هزینه‎های زنجیره تأمین پیدا کرد، کاهش زمان این چرخه و در نتیجه کاهش موجودی بود.

مسیر کاهش هزینه: اینتل تصمیم گرفت از یک استراتژی زنجیره تأمین که برای صنعت نیمه هادی ها مورد استفاده قرار نگرفته بود، یعنی استراتژی ساخت بر اساس سفارش( make to order) استفاده کند. این شرکت با استفاده از یک تولیدکننده در مالزی عملیاتی آزمایشی را آغاز نمود. طی یک روند تکرار، آنها به تدریج ناکارآمدی زنجیره تأمین را جستجو کردند تا زمان چرخه سفارش را به صورت تدریجی کاهش دهند. ابتکارات دیگر شامل موارد زیر بود:

بریدن پنجره تست مونتاژ تراشه و تبدیل آن از یک برنامه پنج روزه، به یک فرآیند دو روزه در دو هفته
معرفی یک فرآیند رسمی‎ برای برنامه ریزی عملیات و فروش( S&OP)
انتقال به یک مدل موجودی مدیریت شده توسط فروشنده در هر جا که امکان پذیر باشد

نتایج استفاده از نرم افزارهای مدیریت زنجیره تأمین و کاهش هزینه ها: در مورد بهبود زمان چرخه، اینتل درنهایت زمان چرخه سفارش را برای تراشه Atom از نه هفته به دو هفته کاهش داد. در نتیجه، هزینه زنجیره تامین این شرکت برای هر تراشه 20 دلاری به 4 دلار در هر واحد کاهش یافت. این نرخ بسیار مقرون به صرفه تر از رقم اصلی 5.50 دلار است.

کیس استادی 2: استارباکس

کافی شاپ زنجیره‌ای Starbucks مانند بسیاری از موفق ترین مارک‎های جهانی، چالش‎های زیادی را در زمینه زنجیره تأمین خود پشت سر گذاشته است. در حقیقت طی سالهای 2007 و 2008، رهبری استارباکس در مورد توانایی شرکت در تامین 16700 فروشگاه این شرکت شک و تردید زیادی داشت. در واقع فروش در بیشتر بخشهای تجاری در آن زمان، رو به کاهش بود. در عین حال در همان زمان، هزینه‎های زنجیره تامین بیش از 75 میلیون دلار افزایش یافته بود.

چالش‎های کاهش هزینه‎های زنجیره تأمین: هنگامی‎ که تیم اجرایی مدیریت زنجیره تأمین، تحقیق در مورد افزایش هزینه ها و مسائل مربوط به عملکرد زنجیره تأمین را آغاز کرد، دریافت که این خدمات عملکردی پایینتر از حد انتظار دارند. یافته ها شامل مشکلات زیر بود:

تنها 50٪ از عرضه‎های فروشگاه‎های شرکت، به موقع تحویل مشتری می‎شدند
چندین تصمیم برون سپاری ضعیف منجر به هزینه‎های بیش از حد شده بود
زنجیره تأمین (مانند بسیاری از سازمانهای جهانی) به جای اینکه بر اساس یک طرح رشد کند، خود به خود تکامل یافته و از این رو بیش از حد نیاز پیچیده شده بود.

مسیر کاهش هزینه ها: رهبری Starbucks برای دستیابی به بهبود عملکرد و کاهش هزینه‎های زنجیره تأمین، سه هدف اصلی را برای به کار گیری نرم افزارهای مدیریت زنجیره تأمین در نظر داشت. این موارد عبارت بودند از:

سازماندهی زنجیره تامین
کاهش هزینه خدمت
بنیان گذاری مقدماتی برای توانایی‌های آینده در زنجیره تأمین

برای تحقق این اهداف، استارباکس تمام عملکردهای زنجیره تأمین خود را به سه گروه اصلی “برنامه” “ساخت” و “تحویل” تقسیم کرد. همچنین یک مرکز تولید جدید افتتاح نمود و تعداد کل کارخانه های ایالات متحده را به چهار مورد رساند.

در مرحله بعد، این شرکت تصمیم گرفت همکاری خود با شرکت‌های برون سپاری با کارایی پایین را خاتمه دهد. سپس شروع به مدیریت بقیه شرکا از طریق یک سیستم کارت امتیازی هفتگی، مطابق با توافقنامه سطح خدمات جدید نمود.

نتایج مدیریت هزینه ها و استفاده از نرم افزارهای مدیریت زنجیره تأمین: پس از آن که Starbucks برنامه تحول خود را به اتمام رساند، بیش از 500 میلیون دلار در طول سالهای 2009 و 2010 صرفه جویی کرده بود که بخش بزرگی از آن مربوط به بهینه سازی زنجیره تأمین می شد.