تجزيه و تحليل جریان (Flow Analysis)
تجزیه و تحلیل جریان به خانوادهای از تکنیک ها اطلاق میشود که برای برآورد عملکرد کلی یک فرآیند با توجه به برخی اطلاعات در مورد عملکرد کارهای مختلف آن، به کار گرفته میشود.
عملکرد فرآیند
بررسی و تحلیل عملکرد هر فرآیند، از سه منظر میتواند صورت گیرد:
- زمان : عملکردی که به میزان تاثیر اجرای فرآیند بر حجم کار موجود در شرکت مربوط است، به ویژه از نقطه نظر زمان صرف شده برای انجام یک کار واحد (سایکل تایم).
- هزینه : عملکردی که به میزان تاثیر اجرای فرآیند بر شرایط مالی، به طور متوسط ، مربوط است.
- کیفیت : عملکردی که به میزان تاثیر اجرای فرآیند بر رضایت مشتریان ( کیفیت خارجی)، مربوط میشود. همچنین اینکه فرآیند تا چه اندازه با انتظارات شرکت مطابقت دارد ( کیفیت داخلی ).
با توجه به این سه منظر، کمیت های زیر را برای اجرای تجزیه و تحلیل جریان محاسبه میکنیم:
- سایکل تایم کلی (CT) یک فرآیند. تجزیه و تحلیل جریان از منظر زمان، با محاسبه زمان مورد انتظار برای اجرای عملیات موجود در فرآیند، آغاز میشود. اگر کارهای مختلف به دنبال هم انجام گیرند، سایکل تایم کل، برابر با مجموع سایکل تایمهای هر یک از کارها خواهد بود. اگر همه کارها یا یک دسته از آنها بطور موازی انجام گیرند، سایکل تایم آنها برابر با طولانی ترین سایکل تایم مربوط به کارهای موجود در آن دسته خواهد بود.
برای محاسبه سایکل تایم، زمان انجام عملیات و زمان های انتظار با هم جمع می‌شوند. زمان انجام عملیات، زمان صرف شده برای انجام فعالیتهای دارای ارزش افزوده و زمان انتظار، زمان صرف شده برای انجام فعالیتهای بدون ارزش افزوده است. توجه داشته باشید که سایکل تایم با دو معیار کلیدی دیگر که مربوط به زمان هستند در ارتباط است. این دو معیار عبارتند از:
- نرخ رسیدن (arrival rate) λ : تعداد متوسط اقلام جدیدی که در واحد زمان تولید می‌شوند.
- کار در جریان (Work-in-process) WIP: متوسط تعداد اقلامی که به طور همزمان در فرآیند وجود دارند.
برای فرآیندهای ثابت داریم:
WIP = λ × CT
فرآیندهای ثابت، فرآیندهایی هستند که در آنها در هر لحظه فعالیتهای در حال اجرا، به سمت بینهایت میل نمیکنند.
با توجه به فرمول فوق میتوان گفت:
- در صورتی که فرآیند کند شود (یعنی CT افزایش یابد)، آنگاه تعداد مواردی که به طور همزمان فعال هستند افزایش مییابد.
- اگر نرخ رسیدن یا arrival rate افزایش یابد و بخواهیم WIP را ثابت نگه داریم، باید CT را کاهش دهیم.
- محاسبه هزینه کلی (C) یک فرآیند. برای تجزیه و تحلیل جریان از منظر هزینه، با محاسبه هزینه های مورد انتظار برای عملیات موجود در فرآیند، آغاز مینماییم. برای محاسبه هزینه کل، هزینه تمام عملیات موجود در یک فرآیند را با هم جمع میکنیم. هنگام محاسبه هزینه هر یک از عملیات، باید
- هزینه انجام فرآیند و هزینه ضایعات با هم جمع شوند. هزینه انجام فرآیند، مربوط به فعالیتهای دارای ارزش افزوده است. در حالیکه هزینه ضایعات، مربوط به فعالیتهای بدون ارزش افزوده خواهد بود.
اجزای معمول هزینه عبارتند از:
- هزینه مواد: هزینه منابع محسوس یا نامحسوس که برای هر یک از قسمتهای فرآیند، مورد استفاده قرار میگیرد.
- هزینه نیروی انسانی: هزینه نفر- ساعت به کار گرفته شده برای هر یک از اجزای فرآیند.
- هزینه خسارت: هزینه تعمیر و رفع عیوب برای هر یک از اجزای فرآیند.
بنابراین با مد نظر قرار دادن اجزای هزینه و محاسبه هریک، میتوان به تجزیه و تحلیل جریان از منظر هزینه پرداخت.
- کیفیت. اندازه گیری کیفیت از طریق اندازه گیری سه شاخص زیر انجام میشود:
- کیفیت تولید : نرخ نقصها یا اقلام معیوب
- کیفیت تحویل: نرخ تحویلهای به موقع و واریانس سایکل تایم.
- رضایت مشتری: نمره بازخوردهای مشتریان.
برای تجزیه و تحلیل جریان از منظر کیفیت، میبایست معیارهای کیفی عملکرد، شناسایی و هدف گذاری شوند. برای هر فرآیند، اهداف کیفی عملکرد فرآیند را فرمول بندی کنید.
هدفی که بدون شک باید مورد توجه قرار گیرد، این است که همیشه باید به مشتری به موقع خدمت رسانی شود. بعد از شناسایی هدفها برای هر یک از آنها، متغیر یا متغیرهایی و روشی برای جمع کردن پیدا کنید.
به این ترتیب معیارهای عملکرد تعریف می‌شوند. برای هر معیار عملکرد، یک مقدار هدف در نظر بگیرید. به این ترتیب عملکرد فرآیند از لحاظ کیفی، اندازه گیری میشود.
در نهایت با محاسبه و بررسی کمیت ها و شاخص های نامبرده، میتوان به تجزیه و تحلیل جریان، که یکی از تکنیک های کمی آنالیز فرآیند است پرداخت.
