مدل تصمیم گیری DMN چیست؟
مدل تصمیم گیری DMN این امکان را به شما می‌دهد که فرآیندهای تصمیم گیری را به صورت ساختاری و رسمی مستند نمایید. با کمک DMN می‌توانید فرآیندهای تصمیم گیری ساختار یافته را به گونه ای مستند کنید که توسط کاربران کسب و کار و همچنین متخصصان فناوری اطلاعات قابل ردیابی و درک باشد.
اگرچه DMN نوعی نماد مستقل است، اما برای ایجاد ارتباط بین DMN و نمودارهای BPMN طراحی شده است. این قابلیت می‌تواند از اهمیت بالایی برخوردار باشد، زیرا DMN هنگام مدل سازی فرآیندهایی با طراحی پیچیده، BPMN را کاملاً تکمیل می‌کند.
مدل تصمیم گیری DMN به شما کمک می‌کند تا از فرآیندهای تصمیم گیری با ساختارهای نامرتب BPMN مانند ساختاری که در زیر ترسیم شده است جلوگیری نمایید:
ساختار و پیکربندی المان های مدل تصمیم گیری DMN، در کنار هم گراف الزامات تصمیم گیری(DRG) نامیده می‌شود. این المان ها نمودارهای الزامات تصمیم گیری (DRD) را تشکیل می‌دهند. در ادامه المان های مختلف یک گراف الزامات تصمیم گیری توضیح داده شده است.
المان ها
پنج المان اصلی و مختلف در مدل تصمیم گیری DMN وجود دارد:
- تصمیمات
- داده های ورودی
- مدل های دانش کسب و کار
- منابع دانش
- سرویس تصمیم گیری
این المان ها در زیر توضیح داده شده اند.
المان تصمیمات
شکل فوق یک المان “تصمیم” را نشان می‌دهد. تصمیمات نشان دهنده گره هایی هستند که خروجی حاصل از یک یا چند ورودی مشخص را شکل داده و از منطق تصمیم استفاده می‌کنند. تصمیمات ممکن است به یک یا چند المان مدل دانش کسب و کار نیاز داشته باشند.
المان داده های ورودی
شکل فوق یک المان “داده ورودی” را در مدل تصمیم گیری DMN نشان می‌دهد. المان داده ورودی شامل اطلاعاتی است که توسط یک یا چند تصمیم و یا چند المان مدل دانش کسب و کار مورد استفاده قرار می‌گیرند.
این اطلاعات معمولاً شامل مفاهیم سطوح کسب و کار یا موضوعات مرتبط با کسب وکار است، مانند ساعات اوج کار رستوران و در دسترس بودن کارمندان.
المان مدل دانش کسب و کار
شکل فوق یک المان “مدل دانش کسب و کار” را نشان می‌دهد. مدل های دانش کسب و کار، توابعی در مدل تصمیم گیری DMN هستند که نوعی منطق را برای یک یا چند عنصر تصمیم گیری ارائه می‌دهند.
مدل های دانش کسب و کار در واقع قطعاتی از منطق تصمیم گیری هستند که قابل استفاده مجدد می‌باشند. هنگامی که برخی از تصمیمات منطق یکسانی داشته اما به ورودی های فرعی یا تصمیمات فرعی مختلف بستگی دارند، از مدل های دانش کسب و کار استفاده می‌نمایند تا مشخص شود که کدام روال باید دنبال گردد.
المان منبع دانش
شکل فوق یک المان “منبع دانش” را نشان می‌دهد. المان منبع دانش، اختیارات و اجازه های رسمی را به تصویر می‌کشد که باید در طی یک فرآیند تصمیم گیری یا در جریان یک مدل کسب و کار در نظر گرفته شود.
منبع دانش می‌تواند شامل آیین نامه های خارجی، اسناد، کمیته ها، سیاست ها و غیره باشد که منطق تصمیم گیری را شکل می‌دهند. منابع دانش در مدل تصمیم گیری DMN، شما را به جای قوانین اجرایی کسب و کار، به عوامل دنیای واقعی ارجاع می‌دهند.
سرویس تصمیم گیری
سرویس تصمیم گیری یک تصمیم گیری سطح بالا است ، با ورودی هایی که به خوبی تعریف شده و به صورت احضار یک تابع تصمیم گیری منتشر می‌شود.
سرویس تصمیم گیری در نمودار زیر توسط یک مستطیل در پس زمینه با گوشه های گرد نشان داده شده است. سرویس تصمیم گیری را می‌توان از یک برنامه خارجی یا فرآیند کسب و کار (BPMN) فراخوانی کرد.
نیازمندی ها (اتصال دهنده‌ها)
سه نوع اتصال دهنده در مدل تصمیم گیری DMN وجود دارد. همه این اتصالات، برقراری یک رابطه الزامی و مورد نیاز را به وجود می‌آورند. به این ترتیب که المانی که اتصال دهنده به آن اشاره دارد نیاز به ورودی آن منبع اتصال دارد.
بنابراین در اتصالات مدل تصمیم گیری DMN برخلاف اتصالات موجود در نمودارهای BPMN، که از منبع گرفته شده و به سمت المان هدف کشیده می‌شوند، از عنصر گیرنده (یا نیازمند) به نقطه شروع کشیده خواهد شد. سه نوع مختلف اتصالات در جدول زیر شرح داده شده است:
نیازمندی ها (اتصال دهنده ها) | |
| نیازمندی اطلاعاتی | اتصال دهنده نیازمندی به اطلاعات، از یک المان داده ورودی یا المان تصمیم گیری شروع شده و به یک المان تصمیم گیری که نیاز به اطلاعات دارد، می‌رسد.
|
| نیازمندی دانش | اتصال دهنده نیاز به دانش در داخل یک مدل دانش کسب و کار شروع می‌شود و به یک تصمیم یا یک مدل دانش کسب و کار اشاره می‌کند. |
| نیازمندی اختیارات | نیازمندی اختیارات از یک المان داده ورودی شروع شده و به یک المان منبع دانش وابسته می‌رسد. یا از یک منبع دانش شروع شده و به هر عنصر گرافیکی وابسته‌ای که برای تصمیم گیری مورد نیاز است، می‌رسد. |
جداول تصمیم گیری
در مدل تصمیم گیری DMN یک جدول تصمیم گیری همیشه شامل مجموعه ای از قوانین است. این جدول ورودی ها را مطابق با قوانین به خروجی تبدیل می‌کند و می‌تواند به صورت زیر نشان داده شود:
سیاست های موفقیت (Hit policies)
سیاست های موفقیت در مدل مدل تصمیم گیری DMN، معناشناسی جدول تصمیم گیری را تعیین کرده و نحوه تنظیم قوانین را معین می‌نمایند.
به عنوان مثال برای یک مجموعه خاص از مقادیر ورودی ممکن است چندین قانون که منجر به نتایج مختلف می‌شوند، اعمال گردند. به همین دلیل است که برای هر جدول تصمیم گیری باید یک خط مشی یا سیاست تعیین کنید.
سیاست های موفقیت بر دو نوع هستند:
- سیاست های موفقیت تکی: سیاست های موفقیت تکی دقیقاً یک قاعده را در نظر می‌گیرند. با این حال این قانون می‌تواند چندین خروجی تولید کند.
- سیاست های موفقیت چندتایی: سیاست موفقیت چندتایی خروجی ها را به صورت حاصل جمع و یا یک لیست جمع می‌کنند.
سیاست موفقیت مورد نظر برای هر جدول تصمیم گیری در گوشه سمت چپ بالا با حرف اصلی مربوطه مشخص می شود (به عنوان مثال: P برای priority (اولویت) قرار می‌گیرد).
علاوه بر این، می‌توانید نیازمندی های مختلف کامل بودن را در مدل تصمیم گیری DMN به دلخواه خود تنظیم کنید. یعنی جدول تصمیم گیری کامل یا غیرکامل داشته باشید:
- جدول تصمیم گیری کامل تنها در صورتی معتبر است که تمام ورودی های ممکن را در نظر بگیرد. توصیه می‌کنیم در اکثر سناریوها از جداول تصمیم کامل استفاده کنید. زیرا درصورتی که فرد مدل ساز، یک ورودی را که در عمل اتفاق می‌افتد در نظر نگرفته باشد، جدول تصمیم گیری کامل در هنگام اجرای تصمیم از بروز مشکلات جلوگیری می‌نماید .
- جدول تصمیم گیری غیرکامل حتی اگر تمام ورودی های ممکن در نظر گرفته نشود باز هم معتبر است.
انواع سیاست های موفقیت تکی
بخشهای زیر کلیه سیاست های موفقیت تکی را در یک مدل تصمیم گیری DMN به کمک مثالهای عملی توضیح می‌دهند.
سیاست موفقیت “منحصر به فرد “(U)
در این حالت یک ترکیب ورودی فقط توسط یک قانون پوشش داده می شود. سیاست منحصر به فرد (تک) معمولا به عنوان سیاست پیش فرض در DMN در نظر گرفته می‌شود.
مثال: یک خرده فروش بسته به فصل جاری تصمیم می‌گیرد که گروه کالایی را که با کاهش قیمت ارائه می‌دهد، نشان دهد. فقط یک گروه محصول قابل ارائه است، زیرا تنها یک فصل در هر زمان وجود دارد.
ورودی | خروجی |
| فصل | گروه محصولات |
| بهار | تجهیزات باغبانی |
| تابستان | نوشیدنی ها |
| پاییز | پوشاک |
| زمستان | غذا |
سیاست موفقیت “هریک” (A)
در این حالت قوانین چندگانه، روی یک ترکیب از مقادیر ورودی اعمال می‌شوند. با این حال این همپوشانی فقط در صورتی مجاز است که قوانین مدل تصمیم گیری DMN بتوانند خروجی یکسانی ایجاد نمایند.
مثال: اگر متقاضی کارت اعتباری کمتر از 18 سال داشته و قبلاً بدهی داشته باشد، درخواست رد می‌شود. در غیر این صورت کارت اعتباری دریافت می‌کند.
ورودی | خروجی | |
| سن | بدهی | نتیجه |
| 18 > | بله | رد |
| – | خیر | تایید |
| 18 <= | – | تایید |
سیاست موفقیت “اولویت” (P)
در این حالت قوانین با خروجی های مختلف می‌توانند همپوشانی داشته باشند. برای تعیین خروجی حاصل، خروجی ها براساس اولویت مرتب می‌شوند.
خروجی های مدل تصمیم گیری DMN همیشه به شکل یک لیست هستند. مقدار خروجی که دارای کمترین رتبه در لیست است در اولویت قرار دارد.
مثال: در یک جدول تصمیم گیری، منطق تصمیم مشخص می‌کند که مشتریان در هر سنی چه نوع کوپن های تخفیف خاص را دریافت می‌کنند. برای مشتریان بالای 18 سال کوپن تجهیزات ورزشی و بیش از 3 سال کوپن های اسباب بازی صادر می‌شود. در مورد مشتری های 30 ساله هر دو قانون اعمال می‌شود.
از آنجا که خروجی تجهیزات ورزشی از اولویت بالاتری برخوردار است، مشتری برای این امر کوپن دریافت می‌کند. در نتیجه، لیست خروجی باید [تجهیزات ورزشی ، اسباب بازی ، پوشاک] باشد.
| ورودی | خروجی |
| سن | کوپن برای |
| 18 < | تجهیزات ورزشی |
| 3 < | اسباب بازی |
| – | پوشاک |
سیاست موفقیت “اولین” (F)
در این حالت قوانین ممکن است با هم همپوشانی داشته باشند. اما در هر زمان فقط یک قانون کار می‌کند: سیاست موفقیت اولین در مدل تصمیم گیری DMN، به سادگی نوعی نظم و ترتیب برای قوانین در نظر می‌گیرد – قوانین از بالا به پایین ارزیابی می‌شوند.
به محض به کار افتادن یک قاعده، نتیجه آن قاعده به عنوان خروجی تصمیم در نظر گرفته می‌شود. به محض موفقیت یک قانون، هیچ قاعده دیگری بررسی نخواهد شد.
مثال: در یک جدول تصمیم گیری، منطق تصمیم مشخص می‌کند که مشتریان در چه سنی کوپن های تخفیف خاصی دریافت می‌کنند. برای مشتریان بالای 18 سال کوپن لباس و بیش از 3 سال کوپن تجهیزات ورزشی صادر می‌شود. هر دو قانون در مورد مشتری 30 ساله اعمال می‌شود.
از آنجا که قانون مربوط به مشتریان 18 ساله در صدر جدول تصمیم گیری قرار دارد، این قاعده مبنای تصمیم گیری است. بنابراین مشتری 30 ساله یک کوپن برای لباس دریافت می‌کند.
| ورودی | خروجی |
| سن | کوپن برای |
| 18 < | پوشاک |
| 3 < | تجهیزات ورزشی |
| – | اسباب بازی |
سیاست های موفقیت چند تایی(Multi hit policies)
هنگام استفاده از سیاست های موفقیت چند تایی در مدل تصمیم گیری DMN، چندین قانون می‌توانند برای یک مجموعه از داده های ورودی به کار بیفتند.
در جداول موفقیت چندتایی، یک مجموعه یا جمع به عنوان نتیجه نهایی تصمیمات بر‌گردانده می شود. زیر بخش های زیر تمام سیاست های موفقیت چندتایی را به کمک مثالهای عملی توضیح می‌دهد.
سیاست موفقیت “جمع آوری” (C)
سیاست موفقیت جمع آوری به طور پیش فرض، نتایج خروجی حاصل از قوانین منطبق را جمع می‌کند. ولی می‌تواند به گونه ای تنظیم شود که به جای آن مجموع، حداقل، حداکثر یا تعداد خروجی های منطبق در مدل تصمیم گیری DMN را تعیین نماید.
مثال: فروشگاه های آنلاین کوپن های تخفیف خود را به سفارشات خاص اضافه می‌کنند. میزان تخفیف به کل مبلغ سفارش بستگی دارد. در جدول تصمیم گیری زیر، نتیجه خروجی بسته به نوع سیاست موفقیت جمع آوری که اعمال می‌شود، متفاوت خواهد بود. با توجه به سفارش خرید 250 دلاری،
- سیاست جمع آوری به شکل پیش فرض ، دو کوپن (5٪ و همچنین 25٪ تخفیف) را بدون هیچ ترتیب خاصی بر می‌گرداند،
- سیاست جمع آوری مجموع، یک کوپن با 30٪ تخفیف برمی‌گرداند،
- سیاست جمع آوری حداکثر، یک کوپن با 25٪ تخفیف برمی‌گرداند ،
- سیاست جمع آوری حداقل، یک کوپن را با 0٪ تخفیف برمی‌گرداند و مشتری را در سناریوی ما ناامید می‌کند،
- سیاست جمع آوری تعداد، 2 کوپن را باز می‌گرداند که در سناریوی ما اطلاعات مربوطه را ارائه نمی‌دهد.
ورودی | خروجی |
جمع کل سفارش | کوپن تخفیف |
| <= 50 $ | 0٪ |
| 50 $ < | 5٪ |
| 200 $ < | 25٪ |
سیاست موفقیت ترتیب خروجی (O)
در این حالت نتایج مدل تصمیم گیری DMN، بر اساس اولویت مقادیر خروجی مرتب می‌شوند.
مثال: یک فروشگاه آنلاین قصد دارد هنگام تامین سفارشات، هدایای کوچکی را به آنها اضافه کند. هدایایی که مشتری دریافت می‌کند بستگی به مبلغ کل سفارش دارد.
اگر مبلغ سفارش 50 دلار یا کمتر باشد ، مشتری یک کوپن تخفیف دریافت می‌کند. اگر مبلغ سفارش بیش از 50 دلار باشد، مشتری علاوه بر کوپن یک بسته کوچک قهوه باکیفیت نیز دریافت می‌کند.
با استفاده از سیاست موفقیت ترتیب خروجی ، جدول زیر برای یک سفارش 250 دلاری، براساس ترتیب لیست خروجی مشخص شده در جدول، نتیجه [قهوه ، کوپن تخفیف] را برمی‌گرداند.
ورودی | خروجی |
| جمع کل سفارشات | هدیه = [قهوه ، کوپن تخفیف] |
| – | کوپن تخفیف |
| 50 $ < | قهوه |
سیاست موفقیت ترتیب قوانین (R)
در این حالت نتایج مدل تصمیم گیری DMN، به ترتیب قوانین منطبق سفارش داده می‌شوند.
مثال: هنگام استفاده از خط مشی مربوط به ترتیب قوانین در جدول فوق، یک ورودی با مبلغ 250 دلار، خروجی [کوپن تخفیف ، قهوه] را حاصل می کند که بر اساس ترتیب قوانین اعمال شده می باشد.
نمودار نیازمندی های تصمیم گیری (DRD)
یک گراف کامل برای تصمیم گیری در مدل تصمیم گیری DMN می‌تواند مانند شکل زیر باشد:
