استاندارد BPMN به صورت خلاصه چیست؟

مقدمه و تاریخچه استاندارد BPMN

مفهوم BPMN در ابتدا توسط طرح مدیریت فرآیندهای کسب و کار (BPMI) توسعه داده شد. آنها نسخه 1.0 را در ماه مه 2004 منتشر کردند. در ژوئن 2005، BPMI با OMG، گروه مدیریت شیء ادغام شد.
سپس سند مشخصات BPMN در ماه فوریه 2006 توسط OMG منتشر شد. نسخه دوم BPMN در سال 2010 تهیه و نسخه واقعی مشخصات در دسامبر 2013 منتشر گشت. آخرین نسخه آن(2.0.2) به طور رسمی توسط ISO با عنوان نسخه استاندارد 2013: ISO / IEC 19510 منتشر شده است.
طی چند سال گذشته، BPMN به سرعت به یک استاندارد واقعی برای مدل سازی فرآیند تبدیل شد. بخشی از موفقیت آن به دلیل این واقعیت است که BPMN مدلی ارائه می‌دهد که قدرت بیان بالایی در رابطه با فرآیندهای کسب و کار دارد و نگاه و احساس آشنایی به تحلیلگران کسب و کار می دهد.
از مدل های BPMN 2.0 می توان برای برقراری ارتباط و تبادل نیازهای کاری یک فرآیند کسب و کار و همچنین جهت فراهم آوردن زیربنایی برای اجرای یک فرآیند واقعی استفاده کرد. نسخه BPMN 2.0 تکامل اساسی استاندارد اصلی است. این نسخه دامنه و قابلیت های BPMN را در چندین زمینه گسترش می دهد، از جمله:

• معانی اجرایی را برای همه عناصر BPMN رسمیت می بخشد.
• مکانیسم توسعه پذیری را هم برای گسترش مدل فرآیند و هم برای گسترش گرافیکی تعریف می کند.
• ترکیب و همبستگی رویدادها را پالایش می کند.
• تعریف مربوط به تعاملات انسانی را گسترش می دهد.
• یک مدل کورئوگرافی و یک نمایش محاوره ای برای نمودار همکاری تعریف می کند.
به طور خلاصه ، BPMN 2.0 فقط یک نماد مدل سازی نیست. بلکه یک مدل و یک نشانه است.

دامنه و اهداف استاندارد BPMN

مدلسازی BPMN نوعی نوتیفیکیشن و مدل برای فرآیندهای کسب و کار فراهم می کند و ارائه دهنده یک فرمت تبادل است که می تواند برای تبادل تعاریف فرآیند BPMN بین ابزارهای مختلف، از جمله مدل دامنه و نمودار جانمایی استفاده شود.
مدلسازی BPMN این امکان را برای مشاغل فراهم می کند تا روش های کسب و کار داخلی خود را به صورت گرافیکی درک کنند و به سازمان ها امکان مرتبط کردن این رویه ها به روشی استاندارد را می دهد.
گروه OMG برای ایجاد نمادهای نسل بعدی از تجربیات نمادهای فرآیند کسب و کار که پیش از BPMN وجود داشته استفاده کرده و خوانایی، انعطاف پذیری و قابلیت ارتقاء را با هم ترکیب می نماید.
مدلسازی BPMN با دستیابی به مفاهیم فرآیندهای کسب و کار B2B، مانند فرآیندهای عمومی و خصوصی و کورئوگرافی ها، قابلیت‌های نمادگذاری‎ های سنتی فرآیندهای کسب و کار را ارتقاء می بخشد.
همچنین مفاهیم پیشرفته مدل سازی مانند مدیریت کردن استثنائات، معاملات و جبران خسارت را کنترل می‌کند. مدلسازی BPMN اجازه می دهد تا انواع مختلفی از نمودارها ایجاد شوند که برای استفاده توسط افرادی طراحی شده است که فرآیندهای کسب و کار را طراحی و مدیریت می‌نمایند.
تحلیلگران با توجه به موارد مورد نیاز، باید نمایش‌های مختلفی از فرآیندهای کسب و کار را درک کنند. زیرا فرآیندها در چرخه عمر توسعه، تکمیل، اجرا، نظارت و تحلیل در حال حرکت هستند.
جابجایی افراد از یک شرکت به شرکت دیگر و تجزیه شدن و ادغام شرکت ها نیز دلیل دیگری بر لزوم این امر هستند. BPMN منحصراً از مفاهیم مدل سازی قابل استفاده در فرآیندهای کسب و کار پشتیبانی می‌کند.
بنابراین انواع دیگری از مدل سازی که توسط سازمان ها برای اهداف تجاری انجام می‌شوند در اسکوپ BPMN قرار نمی‌گیرد. انواع دیگر مدلسازی عبارتند از:

• تعریف مدلها و منابع سازمانی
• مدل سازی شکست های عملکردی
• مدل های داده‌ها و اطلاعات
• مدل سازی استراتژی
• مدل های قوانین کسب و کار

هدف اصلی BPMN ارائه نمادی است که به راحتی توسط همه کاربران کسب و کار قابل درک باشد، از جمله:

• تحلیلگران کسب و کارها که پیش نویس اولیه فرآیندها را ایجاد می کنند.
• توسعه دهندگان فنی که مسئول اجرای فناوری‌هایی هستند که در این فرآیندها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
• تاجرانی که فرآیندها را مدیریت و نظارت می کنند.

بنابراین BPMN یک پل استاندارد برای فاصله بین طراحی یک فرآیند کسب و کار و اجرای آن فرآیند ایجاد می‌کند. هدف دیگر که اهمیت کمتری هم ندارد، اطمینان از این است که زبانهای XML طراحی شده برای اجرای فرآیندهای کسب و کار، همچون WSBPEL (زبان اجرای فرآیند کسب و کار در سرویس های وب) و XPDL ( زبان تعریف فرآیند XML)، با نمادهای کسب و کار قابل تجسم است.
یک هدف اصلی از مشخصات BPMN فعال کردن قابلیت تعاریف فرآیند است، به گونه ای که کاربران بتوانند از تعاریفی که در محیط یک فروشنده ایجاد شده استفاده نموده و آنها را در محیط یک فروشنده دیگر نیز به کار برند.

مزایای استاندارد BPMN

استفاده از استاندارد BPMN، مزایای بسیاری برای سازمان ها به ارمغان خواهد آورد. این نشان گذاری خنثی که توسط بسیاری از ارائه دهندگان نرم افزار پذیرفته شده است، این امکان را برای سازمان فراهم می‌نماید که از میان چندین ابزار موجود یکی را انتخاب کند.
سازمان ها می توانند از BPMN در سطوح مختلف استفاده کنند. آنها می توانند تنها از زیر مجموعه ای از آن و عمدتا از عناصر گرافیکی آن برای تجسم فرآیندها استفاده نمایند.
می توان به این عناصر گرافیکی، ویژگی ها و خصوصیاتی افزود تا تجزیه و تحلیل فرآیند یا اجرای آن در یک موتور اجرای فرآیند امکان پذیر شود. BPMN معنایی ساده اما قدرتمند دارد.
مدل های فرآیند را می توان توسط کارمندان یک کسب و کار ایجاد کرد. این افراد می‌توانند توسط پرسنل فنی و یا پرسنلی با تجربه کاری بیشتر، تقویت و غنی شوند.
مدل سازی BPMN از رویدادها و امکان مدیریت استثنائات توسط آن، جنبه های کلیدی است که BPMN را رهبر نماد گذاری‌های مربوط به مدل سازی نموده است.

شکل های اساسی BPMN

یکی از عناصر کلیدی BPMN انتخاب اشکال و نمادهای مورد استفاده برای عناصر گرافیکی مشخص شده در BPMN است. هدف این است که یک زبان بصری استاندارد ایجاد کنیم که همه مدلسازان فرآیند بتوانند آن را بشناسند و درک کنند.

• فعالیت: فعالیت، کاری است که در یک فرآیند کسب و کار انجام می‌گیرد.
• رویداد: رویداد، چیزی است که در طول یک فرآیند اتفاق می افتد.
• دروازه: دروازه، برای کنترل انشعاب‌ها و به نقطه مشترک رسیدن جریان‌های متوالی در یک فرآیند مورد استفاده قرار می‌گیرد.

جریان دو عنصر جریان اساسی در BPM وجود دارد:

1. جریان توالی که برای نشان دادن ترتیب انجام گرفتن فعالیت‌ها در یک فرآیند مورد استفاده قرار می‌گیرد.
2. جریان پیام که برای نشان دادن جریان پیام‌ها ما بین دو شرکت کننده در فرآیند مورد استفاده قرار می‌گیرد.

این عناصر به هم لینک شده، با نشانگرها، صفات و خصوصیات غنی می‌شوند و برای ایجاد نمودارهای فرآیند، همکاری، محاوره و کورئوگرافی مورد استفاده قرار می‌گیرند و فرآیندهای کسب و کار را برای سازمانها در هر اندازه و دامنه‌ای که باشند قابل دسترسی و معنادار می‌نمایند.

استانداردهای معاصر BPM

برای راهنمایی و نظم و انضباط ما در ابتکارات فنی و تجاریمان، استانداردها ظهور کرده و تکثیر می‌شوند. آنها غالباً پیچیده و دشوار به نظر می‌رسند و تشخیص اینكه ارتباط آنها به یكدیگر چگونه است، دشوار خواهد بود.
در چارچوب مدیریت فرآیند، استانداردهای اصلی نقش اساسی در توسعه نرم افزارها و قابلیت تعامل متقابل با کاربران دارند. این سند توضیحاتی سطح بالا و همچنین موقعیت معیارهای معاصر BPM را ارائه می دهد: BPMN ، XPDL ، BPEL و BPSim.

استاندارد BPMN

مدل سازی و نمادگذاری فرآیندهای کسب و کار(BPMN) نمادهایی گرافیکی برای بیان فرآیندهای تجاری در نمودار فرآیندهای کسب و کار(BPD) ارائه می‌دهد.
هدف BPMN، پشتیبانی از مدیریت فرآیند هم توسط کاربران فنی و هم توسط کاربران کسب و کار است. BPMN نمادگذاری برای کاربران کسب و کار فراهم می کند که قادر به نشان دادن معانی پیچیده فرآیندی هستند.
معانی اجرایی BPMN کاملاً رسمی است. گروه مدیریت شیء (OMG) از نمادگذاری های فرآیند کسب و کار که قبل از BPMN انجام شده، برای ایجاد نسل بعدی نمادگذاری استفاده می‌کند که ترکیبی از خوانایی، انعطاف پذیری و قابلیت گسترش است. مشخصه BPMN همچنین نقشه‌ای بین گرافیک های نمادها به عنوان زیر بنایی برای زبان های اجرایی مانند BPEL4WS فراهم می‌نماید.

XPDL

ائتلاف مدیریت گردش کار سالهاست که در حال توسعه مشخصه‌هایی برای گردش کار است. این مشخصه‌ها برای توسعه دهندگان محصولات نرم افزاری گردش کار طراحی شده اند تا راهکارهایی ارائه دهند که سازگار، کامل و قابل تعامل با سایر سیستم ها باشند.
زبان تعریف فرآیند XMLیا XPDL، نحوه تعریف فرآیندهای کسب و کار از طریق ابزارهای مدل سازی را به نحوی تعریف می کند که بتواند توسط یک موتور گردش کار اجرا گردد.
این بدان معناست که اگر یک فرآیند کسب و کار در XPDL از طریق یک ابزار مدل سازی تعریف شده باشد، آنگاه یک موتور گردش کار اگر ابزار نرم افزاری با XPDL مطابقت داشته باشد، می تواند آن فرآیند کسب و کار را اجرا کند. اگرچه مشخصه XPDL فعالیت‌های فرآیند، نحوه انجام آنها و توالی که به ترتیب آن اتفاق می افتند را تعریف می‌نماید، اما مشخص نمی کند که فرآیند چگونه باید تجسم شود.
XPDL برای تبادل تعریف فرآیند، هم از لحاظ گرافیکی و هم معناشناسی فرآیند گردش کار، یک طرح XML تعریف می کند. XPDL شامل عناصری برای نگه داشتن اطلاعات گرافیکی، مانند مختصات X و Y گره‌ها و همچنین جنبه های اجرایی است که می‌تواند برای اجرای یک فرآیند مورد استفاده قرار گیرد.
آخرین نسخه XPDL به طور اختصاصی برای ذخیره کلیه جنبه های یک نمودار BPMN طراحی شده است. این امر XPDL را از BPEL که منحصراً روی جنبه های اجرایی فرآیند تمرکز دارد، متمایز می‌نماید. BPEL ، حاوی عناصری نیست که بتواند جنبه های گرافیکی نمودار فرآیند را نشان دهد.

BPEL

زبان اجرایی فرآیند کسب و کار(BPEL) یک زبان مبتنی بر XML است که برای تعریف فرآیندهای کسب و کار شرکت در سرویس های وب استفاده می‌شود.
هدف اصلی BPEL استانداردسازی قالب تعریف جریان فرآیندهای کسب و کار است تا شرکت ها بتوانند با استفاده از خدمات وب و یکپارچه با هم کار کنند. BPEL مدل تعامل سرویس‌های وب را گسترش داده و آن را قادر می سازد از معاملات تجاری پشتیبانی کند.
BPEL مبتنی بر سرویس‌های وب است؛ به این معنا که فرض می شود که هر یک از فرآیندهای کسب و کار درگیر، به عنوان یک سرویس وب پیاده سازی می شوند. فرآیندهای نوشته شده در BPEL می‌توانند با استفاده از اسناد XML تعامل بین سرویس های وب را به روشی استاندارد تنظیم نمایند.
این فرآیندها را می‌توان در هر سیستم عامل یا محصولی که مطابق با مشخصات BPEL باشد، اجرا کرد. BPEL از دو نوع فرآیند تجاری مختلف پشتیبانی می کند:

• فرآیندهای اجرایی: رفتار واقعی یک شرکت کننده در یک تعامل کسب و کار را مدلسازی می‌کنند. آنها از الگوی هماهنگ کننده پیروی می کنند و توسط یک موتور هماهنگ کننده قابل اجرا هستند.
• فرآیندهای چکیده: از توصیفات فرآیندی استفاده می شود تا رفتار متقابل هر یک از طرفین درگیر در پروتکل در حین تبادل پیام قابل مشاهده نشان داده شود، بدون آنکه رفتارهای داخلی آنها آشکار گردد.

BPSim

شبیه سازی فرآیندهای کسب و کار(BPSim) نوعی استاندارد است که توسط ائتلاف مدیریت گردش کار (WfMC) منتشر شده است.
BPSim امکان پارامتری کردن یک مدل فرآیند(BPMN ، XPDL) را به منظور تجزیه و تحلیل ساختاری و ظرفیتی ایجاد می نماید. این نوع شبیه سازی امکان پارامتری کردن را از منظرهای مختلفی همچون منبع، زمان، کنترل، هزینه، دارایی و اولویت برای مقاصد تحلیلی فراهم می‌کند.
BPSim اجازه می‌دهد تا مدل‎ های فرآیندهای کسب و کار که در چارچوب BPMN یا XPDL قرار دارند با اطلاعات مربوط به روش‎های دقیق تحلیلی، تکمیل شوند. BPSim همچنین داده‌های خروجی حاصل از تجزیه و تحلیل شبیه سازی پیشگویانه را نیز ارائه می‌دهد.

قابلیت تعامل متقابل به شیوه استاندارد

بسیاری از ابزارها و نرم افزارهای BPM قابلیت وارد کردن و یا صادر نمودن پرونده ها از یک قالب استاندارد به قالب دیگر را ارائه می‌دهند.
گروه مدیریت شیء(OMG) برای پشتیبانی، تسهیل و ترقی تعامل مدلهای BPMN، کارگروه تبادل مدلBPMN (BPMN MIWG) را تشکیل داد. دستورالعمل BPMN MIWG به منظور تسهیل مبادله و نشان دادن مبادله مدل BPMN در بین ابزارهایی است که استاندارد را اجرا می کنند؛
ضمن تعیین موارد مختلف آزمون‌هایی که به وسعت و عمق مبادله مدل BPMN با توجه به کلاس های مطابقت تعریف شده در استاندارد BPMN پرداخته است. همچنین برای حل سوء تفسیر فروشندگان از مشخصه‌ها که در نهایت مانع تعامل مدل BPMN می‌شود، تلاش می کند.