نمودار جریان داده یا DFD چیست؟

DFD چیست؟

از نمودار جریان داده که با نام DFD نیز شناخته می شود، برای نمایش گرافیکی جریان داده ها در سیستم اطلاعات کسب و کار استفاده می گردد.
نمودار DFD  فرآیندهایی را توصیف می‎کند که در یک سیستم موجود هستند و برای تبدیل داده ها از حالت ورودی به حالت ذخیره سازی فایلی و تولید گزارش ها دخیل می‎باشند. نمودارهای جریان داده را می توان به نمودارهای منطقی و فیزیکی تقسیم بندی کرد.
نمودار جریان داده های منطقی، جریان داده ها را به صورت سیستمی برای انجام برخی کارکردهای کسب و کار توصیف می کند. نمودار جریان داده های فیزیکی، نحوه اجرای جریان داده های منطقی را توصیف می کند.

این مطلب را نیز بخوانید: اصولا مدیریت فرایند چیست؟

چرا نمودار جریان داده

نمودار DFD توابع یا فرآیندها را به صورت گرافیکی نمایش می‎دهد و داده های جاری بین سیستم و محیط اطراف آن و بین اجزای سیستم را ضبط، دستکاری، ذخیره و توزیع می نماید.
نمایش بصری،DFD  را به یک ابزار ارتباطی خوب بین کاربر و طراح سیستم تبدیل نموده است. ساختار DFD اجازه می دهد تا از یک تصویر کلی گسترده شروع کرده و سپس آن را به صورت سلسله مراتبی گسترش دهیم و به نمودارهای دقیقتری برسیم.
DFD  اغلب به دلایل زیر مورد استفاده قرار می‎گیرد:

• برقراری جریان منطقی اطلاعات در یک سیستم
• تعیین الزامات ساخت یک سیستم فیزیکی
• ساده نمودن نماد گذاری
• تدوین الزامات دستی و خودکار سیستم

نمادهای DFD

چهار نماد اساسی در نمودار DFD وجود دارد که از آنها برای نشان دادن نمودار جریان داده ها استفاده می گردد.

فرآیند

فرآیند، داده های ورودی را دریافت نموده و آنها را به فرم دیگر و یا با محتوای دیگری به خروجی تبدیل می‎نماید. فرآیندها می‎توانند به سادگی جمع آوری داده های ورودی و ذخیره در پایگاه داده ها باشند، و یا می توانند به پیچیدگی تهیه گزارشی باشند که حاوی فروش ماهانه تمام فروشگاه های خرده فروشی در منطقه شمال غربی است.
هر فرآیند نامی دارد که بر اساس عملکردی است که در آن فرآیند انجام می شود. این نام از یک فعل تشکیل شده است و به دنبال آن یک اسم منفرد می‎آید. مثال:

• عملیات پرداخت
• محاسبه کمیسیون
• تأیید سفارش

نماد گذاری فرآیند

یک مستطیل با گوشه های گرد نشان دهنده فرآیند است. فرآیندها برای ارجاع آسانتر، با یک شناسه یا ID مشخص می‎شوند.

مثال برای فرآیند

جریان داده ها

جریان داده ‎ها در نمودار DFD مسیری برای داده ها است که آنها را از یک قسمت سیستم اطلاعاتی به قسمت دیگر منتقل می نماید.
جریان داده ‎ها ممکن است نشان دهنده یک عنصر داده واحد مانند شناسه مشتری باشد و یا می تواند نمایانگر مجموعه ای از عناصر داده ‎ها (یا یک ساختار داده) باشد. مثال:

• Customer_info: نام خانوادگی، نام ، تلفن # و غیره.
• Order_info: شناسه سفارش، آیتم # ، تاریخ سفارش، شناسه مشتری و غیره.

مثال برای جریان داده ها:

نماد گذاری

• خطوط مستقیم با پیکان های ورودی، جریان داده‎های ورودی را نشان می‎دهند.
• خطوط مستقیم با پیکان های خروجی، جریان داده های خروجی را نشان می‎دهند.

توجه داشته باشید که: از آنجا که هر فرآیند، داده ها را از یک فرم به فرم دیگری تغییر می دهد، به هر نماد فرآیند حداقل باید یک جریان داده وارد شده و یک جریان داده از آن خارج گردد.

قانون جریان داده ها در نمودار DFD

یکی از قانون های توسعه DFD این است که تمام جریان ها باید با یک مرحله پردازش آغاز شده و با آن به پایان برسند. این قانون کاملا منطقی است، زیرا داده ها نمی توانند به تنهایی در فرآیند تغییر شکل دهند.

مخزن داده‎ ها

از یک مخزن داده در نمودار DFDاستفاده می شود تا وضعیتی را نشان دهد که سیستم باید داده ها را ذخیره و حفظ نماید. چرا که در مراحل بعدی، یک یا چند فرآیند نیاز به استفاده از داده های ذخیره شده دارند.

نماد گذاری مخزن داده ها

• داده ها می توانند در مخزن داده نوشته شوند و این مورد توسط یک پیکان خروجی نشان داده می شود.
• داده ها را می توان از یک مخزن داده فراخوانی کرد و این مورد توسط یک پیکان ورودی نشان داده می شود.

بعنوان مثال: موجودی کالا، حسابهای دریافتی، سفارشات و پرداختهای روزانه.

توجه داشته باشید که:

• در نمودار DFDمخزن داده ها باید توسط یک جریان داده به فرآیند متصل شود.
• هر مخزن داده ‎هایی باید حداقل یک جریان داده ورودی و حداقل یک جریان داده خروجی داشته باشد (حتی اگر جریان داده خروجی به صورت پیام کنترل یا تأیید باشد).
• عنصر خارجی: عنصر خارجی در نمودار DFDشامل یک شخص، دپارتمان، سازمان خارجی یا سیستم های اطلاعاتی دیگری است که داده ها را به سیستم ارائه می دهد یا خروجی هایی را از سیستم دریافت می کند. عناصر خارجی، اجزایی خارج از مرزهای سیستم های اطلاعاتی هستند. آنها نحوه تعامل سیستم اطلاعات با جهان خارج را نشان می دهند.
• عنصر خارجی توسط یک مستطیل نشان داده می شود.
• آنها یا داده ‎ها را فراهم می کنند و یا داده ها را دریافت می نمایند.
• عناصر خارجی داده ها را پردازش نمی کنند.

نماد گذاری عنصر خارجی

• مشتری سفارش خود را ارسال می کند و سپس قبض را از سیستم دریافت می نماید.
• یک فروشنده که فاکتور صادر می کند.

مثال عنصر خارجی

توجه داشته باشید که:

• عناصر خارجی نیز به این دلیل که خاستگاه داده ها یا مقصد نهایی هستند، پایان دهنده نامیده می شوند.
• یک عنصر خارجی باید از طریق جریان داده ها به فرآیند متصل گردد.

یکی دیگر از کارکردهای نمودار جریان داده، ترسیم جریان داده بین فرایندهای است که با کمک آن می توان interactive دیاگرامها را طراحی نموده و به بهینه سازی روابط بین فرایندها پرداخت.

برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه با ما در ارتباط باشید.

منبع